هوش مصنوعی به زبان ساده

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی یا AI بعد از اینکه سروکله ابزارهایی مثل ChatGPT پیدا شد، تبدیل به داغ ترین بحث این روزها شده است. بسیاری از شرکت ها و کمپانی های بزرگ و کوچک، ابزارهای مبتنی بر AI خودشان را رونمایی می کنند و هر روز باید منتظر خبر معرفی یک هوش مصنوعی جدید باشیم!

اما هوش مصنوعی چطور کار می کند و منظور از AI دقیقا چیست؟! اگر می خواهید با این مفهوم بیشتر آشنا شوید در این بخش به زبان ساده، این مفهوم جذاب و جدید را توضیح داده ایم. پس تا انتهای مطلب همراه تیم فروشگاهی ایویز باشید.

هوش مصنوعی چیست و چگونه کار می کند؟ | تعریف AI به زبان ساده

هوش مصنوعی یا Artificial intelligence که به اختصار به آن AI می گویند، به عنوان یک شاخه از علم کامپیوتر، به مجموعه ای از روش ها، الگوریتم ها و سیستم هایی گفته می شود که می توانند به صورت خودکار و با استفاده از داده ها، عملکردها و رفتارهای هوشمندانه را تقلید، شبیه سازی و ارائه کنند. به عبارت دیگر هوش مصنوعی سعی دارد تا قابلیت های ذهن انسان را در کامپیوتر شبیه سازی کند.

مثلا تا به حال دقت کردید که چگونه ما انسان ها می توانیم با دیدن تصاویر، صحبت کردن، شنیدن، خواندن، نوشتن، از قابلیت حل مسائل، یادگیری و خلاقیت برخوردار باشیم؟ آیا می توان این قابلیت ها را در کامپیوترها هم برقرار کرد؟ پاسخ این است که با استفاده از هوش مصنوعی این امکان وجود دارد. البته نه به صورت کامل و دقیق، بلکه به صورت تقریبی و محدود.

هوش مصنوعی چطور کار می کند؟

هوش مصنوعی از داده های سابق به عنوان ورودی برای یادگیری، و سپس پیش بینی مقادیر خروجی جدید استفاده می کند. برای این کار هوش مصنوعی از روش های مختلف یادگیری ماشینی (Machine Learning) و یادگیری عمیق (Deep Learning) بهره می برد.

یادگیری ماشین (Machine Learning)

نوعی هوش مصنوعی است که به سیستم ها کمک می کند تا به صورت خودکار، یادگیری و پیشرفت داشته باشند. یک ماشین به کمک یادگیری ماشینی می تواند از تجربیات و مشاهداتی که با تجزیه و تحلیل یک مجموعه داده به دست آورده، خودش را آموزش دهد.

یادگیری ماشین انواع مختلفی دارد:

• یادگیری تحت نظارت – در این نوع یادگیری، داده های آموزشی برچسب گذاری شده به کار می رود و سپس ماشین قادر به پیش بینی خروجی برای داده های جدید است. مثلا اگر یک الگوریتم تشخیص تصاویر حروف داشته باشیم، این الگوریتم با دیدن چندین نمونه از حروف، می تواند شناسایی آنها را یاد بگیرد.
• یادگیری بدون نظارت – در این نوع یادگیری، الگوریتم فقط با داده های بدون برچسب آموزش می بیند و سپس خودش می تواند الگوها و داده ها را دسته بندی کند. برای مثال الگوریتم تحلیل بازار با دیدن رفتار خرید مشتریان، چگونگی تقسیم آنها به گروه های مختلف را یاد می گیرد.
• یادگیری تقویتی – در این نوع یادگیری، الگوریتم با تعامل با محیط خودش آموزش می بیند و سپس می تواند اقداماتی را انجام دهد كه به حداكثر رساندن پاداش منجر می شود. مثلا الگوریتم بازی شطرنج با انجام بازی های متعدد، چگونگی انتخاب حركت های بهینه را یاد می گیرد.

یادگیری عمیق هوش مصنوعی (Deep Learning)

یادگیری عمیق نوعی یادگیری ماشینی پیشرفته است که از شبکه های عصبی بهره می برد. شبکه های عصبی مصنوعی الهام گرفته از ساختار مغز انسان هستند و لایه های متعددی از واحدهای پردازشی دارند که اجازه می دهد ماشین، ویژگی های پیچیده داده ها را یاد بگیرد.

یادگیری عمیق هوش مصنوعی در حوزه های مختلف AI کاربرد دارد، از جمله:

• پردازش تصویر: در این حوزه، یادگیری عمیق می تواند تصاویر را تشخیص، دسته بندی، بازسازی و تولید کند.
• پردازش زبان طبیعی: در این حوزه، یادگیری عمیق می تواند زبان های طبیعی را درک، تحلیل، تولید و ترجمه کند. تولید خلاصه، تولید متن، تشخیص احساسات و ترجمه زبان از کاربردهای این حوزه است.
• پردازش صوت: در این حوزه، یادگیری عمیق می تواند صوت را شناسایی، دسته بندی، بازسازی و تولید کند. به تشخیص گفتار، تولید صوت، تغییر صدا و… از کاربردهای این بخش هستند.

چه تفاوتی بین برنامه نویسی و هوش مصنوعی وجود دارد؟

برنامه نویسی به فرآیند نوشتن دستورالعمل هایی برای کامپیوتر گفته می شود که در نهایت اجرای یک کار خاص را به همراه دارد. برای مثال برنامه نویس می تواند یک برنامه را برای حساب کردن جمع دو عدد بنویسد. اما هوش مصنوعی به «فرآیند آموزش دادن کامپیوتر» گفته می شود که باعث اجرای چندین کار پیچیده و متغیر می شود. مثلا هوش مصنوعی می تواند یک برنامه را برای حل چالش های ریاضی بسازد.

برنامه نویس با استفاده از زبان های خاص و قواعد سخت و سریع به کامپیوتر می گوید که چه کار کند. اما هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم ها و داده های زیاد به کامپیوتر می آموزد که چگونه خودش تصمیم بگیرد.

البته برخلاف برخی از تصورات رایج، برنامه نویسی و هوش مصنوعی دو زمینه جدا از یکدیگر نیستند. در واقع برنامه نویسی یک ابزار لازم برای پیاده سازی الگوریتم های هوش مصنوعی است. برای ساخت چارچوب عملکرد، پردازش داده ها، تحلیل نتایج و رابط کاربری، برنامه نویسان به زبان های برنامه نویسی نظیر پایتون، جاوا، سی++ و غیره نیاز دارند. با این حال برای استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی، لازم نیست که برنامه نویسان جزئیات پیچیده ریاضی و آماری را بدانند.

هوش مصنوعی همان رباتیک است؟!

بسیاری از مردم فکر می کنند که هوش مصنوعی و ربات ها یکسان هستند و هر جایی که ربات می بینند فکر می کنند که با هوش مصنوعی سروکار دارند. اما این تصور درست نیست؛ چون ربات ها فقط یک شکل از هوش مصنوعی و نمایانگر بخش فیزیکال آن هستند. ربات ها دستگاه های الکترومکانیکی هستند که می توانند برخی از وظایف را با استفاده از حسگرها، عملگرها و کنترل کننده های خود اجرا کنند. ربات ها ممکن است با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی تصمیم گیری کنند، اما لزومی هم ندارد که اینطور باشند.

هوش مصنوعی به طور کلی عبارت است از تولید و تقلید رفتار و تفکر انسان توسط دستگاه های الکترونیک. در واقع هر نوع عملکرد ذهنی که توسط افراد صورت می گیرد، مثل حل مسئله، گفتگو، شناسایی الگو، خلاق بودن و… توسط AI تقلید می شود.

در نتیجه هدف از هوش مصنوعی این است که این رفتارها را در دستگاه های الکترونیک شبیه سازی کند. این دستگاه ها ممکن است ربات باشند یا نباشند. برای مثال یک برنامه کامپیوتری مربوط به بازی شطرنج با انسان، یک نمونه از هوش مصنوعی است، اما ربات نیست. یا اینکه یک دستگاه تشخیص صدا که قادر به تبدیل صدا به متن است، یک نمونه از هوش مصنوعی است، اما ربات نیست.

پس می توان گفت که هوش مصنوعی شامل ربات ها هم می شود، اما ربات ها تمام هوش مصنوعی را تشکیل نمی دهند.

انواع هوش مصنوعی

به طور کلی، هوش مصنوعی به سه نوع تقسیم می شود:

• هوش مصنوعی محدود یا ضعیف (Narrow AI): این نوع هوش مصنوعی فقط در یک زمینه محدود و برای یک وظیفه خاص عمل می کند. این هوش مصنوعی نمی تواند فراتر از برنامه ریزی و چارچوب خود رفتار کند؛ همچنین قابلیت خلاقیت و خودآگاهی ندارد. دستیار صوتی سیری، ترجمه زبان گوگل، تشخیص چهره فیسبوک و بازی شطرنج کامپیوتر از مثال های این AI هستند.
• هوش مصنوعی عمومی یا قوی (General AI): این نوع هوش مصنوعی می تواند به اندازه انسان یا بیشتر از او در زمینه های مختلف عمل کند. تفکر منطقی، حل مسئله، چابکی، گفتگو، خلاقیت و حساسیت از ویژگی های این نوع AI است. این هوش مصنوعی هنوز در حال تحقیق و توسعه است.
• ابَر هوش مصنوعی (Super AI): این نوع هوش مصنوعی در تمام جنبه ها از هر انسانی چیره تر است. این نوع AI دارای خودآگاهی بوده و در حال حاضر فقط در داستان های علمی-تخیلی وجود دارد و بسیار نامحتمل است که در آینده نزدیک به آن برسیم.

بسته به عملکرد و رفتار انواع AI، محققان هوش مصنوعی را بر اساس دقت نیز دسته بندی کردند که در ادامه با آنها آشنا می شویم.

ماشین های انفعالی (Reactive Machines)

فقط بر اساس ورودی های خود عکس العمل نشان می دهند و هیچ حافظه یا تاریخچه ای ندارند. این ماشین ها قادر به پیش بینی نتایج عملکرد خود یا دیگران نیستند. برای مثال بازی شطرنج کامپیوتر که فقط بر اساس حالت فعلی صفحه شطرنج تصمیم می گیرد.

ماشین های حافظه محدود (Limited Theory)

علاوه بر واکنش به ورودی ها، قادر به استفاده از حافظه محدود خود هستند. این ماشین ها می توانند تاریخچه گذشته را در نظر بگیرند و بر اساس آن تصمیم گیری کنند. برای مثال سامانه پیشنهادی آمازون که بر اساس سابقه خرید کاربران، پیشنهادات مناسب را ارائه می دهد.

ماشین های تئوری ذهن (Theory of Mind)

قادر به درک و تفسیر احساسات، افکار، خواسته ها و انگیزه های دیگران هستند. این ماشین ها می توانند با افراد گفتگو کنند و رفتار خود را با توجه به حالات ذهنی آنها تغییر دهند. دستیار صوتی سیری یک نمونه بارز از این نوع ماشین است.

ماشین های خودآگاه (Self-Awareness)

قادر به درک خود، حالت خود، نقاط قوت و ضعف خود هستند. این ماشین ها شخصیت، هوش اجتماعی، هوش هیجانی و هوش فردی دارند و می توانند مستقل عمل می کنند. ربات سوفیا که می تواند با افراد صحبت کند، عواطف نشان دهد و چالش های جدید را بپذیرد، یک نمونه ماشین خودآگاه است.

کاربرد هوش مصنوعی یا AI

هوش مصنوعی یکی از پیشرفته ترین و موثرترین فناوری های روز دنیاست که در بسیاری از زمینه های مختلف کاربرد دارد. برخی از این زمینه ها عبارتند از:

• سلامت – تشخیص بیماری ها، پیش بینی رفتارهای خطرناک، پیشنهاد درمان های مناسب و ارائه خدمات بهداشتی به روش های جدید
• کسب و کار – بهبود بازاریابی، تحلیل رفتار مشتریان، افزایش بهره وری، کاهش هزینه ها و ایجاد مزیت رقابتی برای شرکت ها
• آموزش و پرورش – ارائه آموزش های شخصی سازی شده، ارزیابی دقیق تر دانش آموزان، افزایش تعامل و همکاری، ارائه منابع آموزشی متنوع و جذاب و افزایش دسترسی به آموزش
• اقتصاد – پیش بینی روند بازار، تحلیل عوامل تاثیرگذار بر رشد یا رکود، ارائه راهکارهای بهینه سازی منابع و سرمایه، افزایش تجارت الکترونیک و خلق فرصت های شغلی جدید
• قانون و قضا – بررسی قضایا و مستندات حقوقی، پیدا کردن قضاوت های مرتبط، پاسخگویی به سوالات حقوقی، کمک به حل اختلافات و دادخواست ها، افزایش شفافیت و عدالت در فرآیندهای قضایی
• تولید – طراحی و ساخت محصولات جدید، کنترل کیفیت و استانداردها، نظارت بر فرآیندهای تولید، بهبود عملکرد دستگاه ها و ماشین ها، افزایش امنیت و بهداشت کارگران

کاربرد هوش مصنوعی در ایران

در ایران، هوش مصنوعی در بسیاری از زمینه های مختلف مانند پزشکی، صنعت، آموزش، امنیت و تجارت کاربرد دارد. برخی از مثال های کاربرد هوش مصنوعی در ایران عبارتند از:

• سامانه های تشخیص چهره و صدا برای شناسایی افراد و ارائه خدمات
• ربات های چت و پاسخگویی خودکار برای پشتیبانی مشتریان و ارتباط با کاربران
• سامانه های ترجمه ماشینی و تولید متن برای فراهم کردن منابع آموزشی و اطلاعاتی
• سامانه های تشخیص بیماری و تجویز دارو برای کمک به پزشکان و بیماران
• سامانه های تحلیل داده ها و پیش بینی رفتار برای بهبود تصمیم گیری و افزایش بازده

هوش مصنوعی یک فناوری نوین و قدرتمند است که می تواند در حل مسائل و چالش های جامعه ایران نقش موثری داشته باشد. البته استفاده از هوش مصنوعی نیازمند رعایت اصول اخلاقی، حقوقی و امنیتی است تا از سوء استفاده و خطرات آن جلوگیری شود.

چگونه از هوش مصنوعی استفاده کنیم؟ | نمونه های هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یک رشته علمی است که به ما امکان می دهد تا سیستم هایی را طراحی کنیم که قادر به انجام وظایف پیچیده و هوشمندانه باشند. برای استفاده از هوش مصنوعی، می توانیم از نمونه های مختلفی که در حال حاضر وجود دارند، بهره ببریم.

در ادامه برخی از معروف ترین نمونه های AI را آوردیم که می توانند زندگی ما را آسان تر، جذاب تر و خلاقانه تر کنند.

ChatGPT

یک مدل زبانی است که می تواند متن های منسجم و جذاب بر اساس ورودی کاربر تولید کند. این مدل می تواند با کاربران گفتگو کند، محتوای خلاقانه ای مانند شعر، داستان، توییت و غیره تولید کرده و حتی به بازنویسی یا بهبود متن های کاربر کمک کند.

DALL-E

یک مدل تصویرسازی است که در تولید تصاویر خلاقانه و منحصر به فرد بر اساس توصیفات زبان طبیعی نقش دارد. این مدل می تواند تصاویر را با جزئیات بالا و با رعایت قوانین فیزیک و منطق تولید کند.

Copilot

یک مدل برنامه نویسی است که کدهای منطقی و عملکردی را بر اساس نظرات، سوالات یا نمونه های کاربر تولید می کند. این مدل می تواند به برنامه نویسان در حل مشکلات، بهبود کدها، پیدا کردن خطاها و گسترش پروژه ها کمک کند.

Jukebox

یک مدل آهنگسازی است که می تواند آهنگ های جدید و شبیه به سبک های مختلف خوانندگان را بسازد. این مدل می تواند شعر، لحن، صدا و هماهنگی را بر اساس ورودی کاربر تولید کند.

Midjourney

یک مدل سفرسازی است که سفرهای مناسب را بر اساس علایق، بودجه، زمان و مکان کاربر به او پیشنهاد می دهد. این مدل می تواند بلیط، رزرواسیون، جاذبه های گردشگری، رستوران ها و فعالیت های جالب را برای سفر کاربر پیدا کند.

New Bing

یک محصول جستجوگر است که امکان پاسخگویی به سوالات، درک نظرات، پیدا کردن منابع قابل اعتماد، نشان دادن نتایج بصری و جذاب و پشتیبانی از زبان های مختلف را دارد. این محصول می تواند به کاربران در یافتن اطلاعات مورد نیاز، انجام کارهای روزمره، تصمیم گیری های بهتر و یادگیری چیزهای جدید کمک کند.

آینده هوش مصنوعی

آینده هوش مصنوعی پر از چالش و فرصت است. از یک سو، هوش مصنوعی می تواند در حل بسیاری از مشکلات جامعه و بهبود کیفیت زندگی افراد نقش مثبت داشته باشد. برای مثال هوش مصنوعی می تواند در پزشکی، آموزش، حمل و نقل، صنعت، کشاورزی و سایر زمینه ها کاربردهای فراوانی داشته باشد. همچنین هوش مصنوعی می تواند منبع الهام و خلاقیت برای افراد باشد و به آنها کمک کند تا پتانسیل خود را بالاتر ببرند.

از سوی دیگر، هوش مصنوعی ممکن است در برخورد با برخی از ارزش ها، اخلاق و حقوق افراد باعث تضاد و تنش شود. مثلا هوش مصنوعی ممکن است تهدیدی برای حریم خصوصی، امنیت، شغل و حتی هویت افراد باشد. همچنین AI ممکن است باعث افزایش شکاف بین ثروتمندان و فقرا، قدرتمندان و ضعیفان و کشورهای پیشرفته و توسعه یافته شود.

آیا هوش مصنوعی آینده بشر را به خطر می اندازد؟

پاسخ به این سوال به نظرات و دیدگاه های مختلف بستگی دارد. برخی از افراد معتقدند که هوش مصنوعی یک نعمت است که می تواند به رشد و پیشرفت بشر کمک کند و نباید از آن ترسید. برخی دیگر معتقدند که هوش مصنوعی یک نفرین است که می تواند به نابودی و فروپاشی بشر منجر شود و باید از آن جلوگیری کرد. برخی هم در میان این دو دسته قرار دارند و معتقدند که هوش مصنوعی یک ابزار یا یک چاقوی دو لبه است که ممکن است خیر یا شر داشته باشد و نحوه استفاده از آن است که خیر یا شر بودنش را تعیین می کند.

به هر حال هوش مصنوعی یک واقعیت است که نمی توان از آن چشم پوشید. پس لازم است که با آگاهی، تحقیق، تفکر انتقادی و تعامل سازنده با آن روبرو شویم. همچنین باید با توجه به منافع و خطرات هوش مصنوعی، قوانین، استانداردها، سیاست ها و راهبردهای مناسب را برای نظارت، راهبرد، همکاری و حل اختلاف درباره آن تدارک ببینیم. در نهایت بهتر است که هر فرد با حفظ احترام، اعتماد، عدالت و همبستگی با سایر افراد و جامعه، به عنوان یک شهروند فعال در شکل گیری آینده هوش مصنوعی نقش داشته باشد.